Pranayama trong yoga (hay hơi thở) (tiếng Phạn : प्राणायाम, “Prāṇāyāma“) được xem là chiếc cầu nối giữa thân thể và tâm trí. Nó gắn liền với sự sống nên chúng ta thường không quá lưu tâm, và ít ai biết rằng chỉ khi bạn học cách kiểm soát và điều hòa hơi thở, bạn mới thật sự khai mở được nguồn năng lượng sống tiềm ẩn bên trong thông qua nó. Đó được xem là nghệ thuật thở có ý thức, mang lại sự cân bằng, thanh lọc và sức mạnh nội tại. Bài viết này TPY sẽ giúp bạn hiểu rõ về nó!
Pranayama là gì?
Trước khi cùng nhau tiến sâu hơn vào kỹ thuật, TPY cần giúp bạn hiểu rõ bản chất khái niệm này. Dù không quá quan trọng nhưng việc nắm bắt ý nghĩa của thuật ngữ này sẽ giúp người tập từ từ nhận thấy được giá trị cốt lõi mà hơi thở kết hợp yoga mang lại.
Trong các triết lý Yoga cổ xưa, hơi thở từ lâu đã không chỉ được xem như hoạt động sinh lý đơn thuần. Nó đại diện cho nguồn năng lượng sống và kiểm soát được nó là cả một nghệ thuật. Nó là bước thứ tư trong hệ thống Ashtanga Yoga (8 nhánh Yoga) của hiền triết Patanjali, ở giữa Asana (tư thế) và Dhyana (thiền).
Dễ hiểu nhất, có thể phân tích từ tên gọi “Pranayama” – Một từ có bắt nguồn từ tiếng Phạn mà trong đó:
- Prana (প্রাণ, prāṇa) có nghĩa là “hơi thở”, “sinh lực”, “nguyên lý sống” hoặc “năng lượng sống” hay hiểu đơn giản nó là luồng sinh khí đang vận hành trong mỗi cơ thể.
- Yama (यम) có nghĩa là “kiểm soát” hoặc “điều tiết”. Ngoài ra, thuật ngữ này còn dùng để chỉ đến năm nguyên tắc đạo đức xã hội giúp kiểm soát hành vi và hướng con người đến sự đúng đắng
Xem thêm: Những triết lý Yoga mang tính cốt lõi mà Yogi cần nắm
Thông qua những việc này chứng minh rằng việc kiểm soát hơi thở mang vai trò như một chiếc cầu nối quan trọng, giúp hành giả bước từ luyện thân đến luyện tâm.
Vai trò của Pranayama trong Yoga
Chỉ khi trải nghiệm những giá trị của việc kiểm soát hơi thở mang lại cho hành giả bạn mới hiểu rằng tại sao Pranayama được xem là một phần cốt lõi của yoga. Hơi thở đóng vai trò:
- Kết nối Thân – Tâm – Trí: Hơi thở được kiểm soát sẽ giúp tạo ra dòng chảy năng lượng hài hòa, gắn kết hoạt động thể chất với trạng thái tinh thần.
- Bước đệm hoàn hảo cho thiền định: Một tâm trí loạn động sẽ khó có thể ngồi yên và thực hành Pranayama trước thiền giúp an định sẽ giúp người thiền định dễ dàng đi vào chiều sâu.
- Nâng cao sức khỏe tổng thể: Kiểm soát hơi thở được chứng nhận mang đến nhiều tác động tích cực đến hệ hô hấp, tim mạch và hệ thần kinh.
Có thể nói rằng, nếu Asana rèn luyện cơ thể thì Pranayama chính là chiếc chìa khóa để mở ra sự tĩnh lặng và trí tuệ bên trong.
Các loại Pranayama phổ biến
Mỗi loại Pranayama đều mang những đặc điểm và lợi ích riêng và nó phù hợp với những mục tiêu khác nhau trong luyện tập. Người mới có thể bắt đầu với những kỹ thuật nhẹ nhàng trước khi tiến tới những phương pháp nâng cao. Kỹ thuật thực hiện hơi thở ngày nay cũng có nhiều phương pháp và dưới đây là những phương pháp kiểm soát hơi thở được thực hành nhiều nhất:
- Anulom Vilom (Alternate Nostril Breathing): Thở luân phiên qua hai lỗ mũi, phương pháp thở giúp cân bằng năng lượng, điều hòa hệ thần kinh.
- Kapalabhati (Skull Shining Breath): Thở lửa – Kỹ thuật thở mạnh mẽ giúp thanh lọc hệ hô hấp, tăng sinh lực và sự tập trung.
- Bhramari (Bee Breath): Đặc điểm hơi thở kèm theo âm thanh “ong kêu”, có hiệu quả làm dịu thần kinh, giảm lo âu, hỗ trợ cho một giấc ngủ cải thiện.
- Ujjayi (Ocean Breath): Hơi thở đại dương – Khi thực hiện hơi thở tạo ra âm thanh như sóng biển khi thở, thường được dùng trong Vinyasa hoặc Ashtanga, hiệu quả giúp giữ nhịp trong chuỗi động tác.
- Bhastrika (Bellows Breath): Hơi thở Ống Bễ – Với đặc trừng là thở mạnh và nhanh như ống bễ, hơi thở giúp kích hoạt năng lượng và làm nóng cơ thể.
- Sheetali & Sheetkari: Một kỹ thuật thở qua lưỡi để làm mát, hỗ trợ điều hòa thân nhiệt, đặc biệt hữu ích trong thời tiết nóng.
Tùy theo mục đích bạn muốn mà có thể lựa chọn những bài tập phù hợp cho mình đồng thời duy trì đều đặn cũng là cách giúp cải thiện sức khỏe tổng thể rất tốt.
Một số lợi ích Pranayama mang lại
Thực hành Pranayama đều đặn không chỉ là cách giúp bạn cải thiện hơi thở mà còn tác động sâu sắc đến cơ thể, tâm trí và năng lượng sống. Những lợi ích này đã được cả y học hiện đại lẫn triết lý yoga ghi nhận trên cả ba phương diện:
Lợi ích về thể chất
Hơi thở được kiểm soát đúng cách sẽ giúp mang đến nhiều lợi ích sức khỏe
- Tăng cường dung tích phổi và khả năng hô hấp.
- Cải thiện tuần hoàn máu và oxy trong cơ thể.
- Hỗ trợ hệ tiêu hóa, loại bỏ độc tố.
Lợi ích về tinh thần
Kiểm soát hơi thở ngoài những giá trị về mặt thể chất còn có nhiều lợi ích về tâm trí như:
- Giảm căng thẳng, lo âu, mệt mỏi.
- Tăng khả năng tập trung, cải thiện trí nhớ.
- Tạo trạng thái an tĩnh, cân bằng cảm xúc.
Khai mở năng lượng
Không dừng ở việc hít vào và thở ra có kiểm soát, Pranayama còn là hành trình khám phá và đánh thức năng lượng sống tiềm ẩn bên trong mỗi người. Khi thực hành đúng cách, bạn sẽ cảm nhận nguồn sinh khí (Prana) lan tỏa, giúp cơ thể trở nên nhẹ nhàng, tâm trí minh mẫn và tinh thần vững chãi và:
- Giúp khai mở và cân bằng các luân xa.
- Làm thông suốt dòng năng lượng prana trong cơ thể.
- Tăng sinh lực, duy trì sự tỉnh thức.
Hướng dẫn thực hành Pranayama cơ bản
Người mới bắt đầu có thể luyện tập Pranayama theo các bước đơn giản. Điều quan trọng không phải là kỹ thuật phức tạp, mà là sự đều đặn và tập trung khi thở.
Chuẩn bị
- Không gian: Nên chọn nơi yên tĩnh, thoáng khí, tránh tiếng ồn.
- Tư thế: Có thể ngồi thẳng lưng trong tư thế Sukhasana (ngồi xếp bằng) hoặc Padmasana (ngồi hoa sen), mắt nhắm nhẹ.
Kỹ thuật thực hiện cơ bản
- Hít vào chậm rãi bằng mũi, đưa không khí xuống bụng.
- Giữ hơi thở trong vài giây.
- Thở ra nhẹ nhàng, dứt khoát.
- Thời điểm tập: Tốt nhất vào buổi sáng sớm hoặc trước khi thiền.
- Tần suất: Bắt đầu 5 – 10 phút mỗi ngày, sau đó tăng dần.
Một số lưu ý khi luyện tập Pranayama
Để đảm bảo luyện tập an toàn và đạt hiệu quả cao, người tập cần chú ý một số nguyên tắc quan trọng khi thực hành. Đây là yếu tố giúp tránh rủi ro và duy trì sự tiến bộ bền vững. Một số nguyên tắc cụ thể:
- Người bị cao huyết áp, tim mạch, hen suyễn cần tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên có kinh nghiệm.
- Không tập ngay sau khi ăn no, nên để bụng rỗng hoặc cách bữa ăn ít nhất 2 giờ.
- Luôn khởi động bằng những kỹ thuật nhẹ nhàng trước khi chuyển sang phương pháp nâng cao.
- Lắng nghe cơ thể: nếu cảm thấy chóng mặt, khó thở, cần dừng lại và hít thở bình thường.
Kết luận
Pranayama là nghệ thuật kiểm soát hơi thở và năng lượng sống, không chỉ giúp tăng cường sức khỏe mà còn mở ra con đường dẫn tới sự an định và trí tuệ nội tâm. Việc duy trì thực hành đều đặn mỗi ngày sẽ giúp bạn cảm nhận rõ rệt sự thay đổi – cơ thể khỏe mạnh hơn, tâm trí an tĩnh hơn, năng lượng sống được cân bằng.Vậy bạn đã sẵn sàng để thử ngay từ hôm nay chưa?
Hẹn gặp lại tại Học viện Yoga Quốc tế TPY
